Nie każde dziecko, które przejawia w szkole agresywne zachowania wobec innych, będzie jednocześnie dręczycielem. D. Olweus poświęcił wiele lat na badanie ról, jakie przyjmują dzieci w sytuacjach przemocy. Stwierdził, że sprawcy przemocy długofalowej to osobna kategoria dzieci.
Lider i asystenci przemocy
Przemoc w klasie ma najczęściej charakter grupowy. Lider przemocy to osoba inicjująca dręczenie. Lider otoczony jest najczęściej grupką innych uczniów tzw. asystentów przemocy.
Asystenci to uczniowie, którzy dołączają do lidera i uczestniczą w krzywdzeniu jako współsprawcy, sami jednak zwykle nie inicjują działań i nie przejmują inicjatywy, natomiast mogą aktywnie nakłaniać lidera do dręczenia innych. Według Olweusa grupa ta jest bardzo zróżnicowana, jej członkami mogą być także uczniowie zastraszeni i niepewni.
Cechy lidera przemocy
Główny sprawca przemocy/lider jest osobą inicjującą dręczenie. Do cech charakterystycznych dla liderów Olweus zaliczył m.in:
- agresję przejawianą wobec kolegów, a także dorosłych,
- zafascynowanie przemocą i jej narzędziami,
- akceptację przemocy,
- impulsywność,
- potrzebę dominacji,
- niską empatię (brak albo mało współczucia wobec ofiar),
- średnie lub nieco wyższe niż przeciętne poczucie własnej wartości,
- większą (od innych, zwłaszcza zaś od swoich ofiar) siłę i sprawność fizyczną (cecha charakterystyczna tylko dla chłopców),
- przeciętną lub małą popularność w klasie.
Dlaczego uczniowie stosują przemoc rówieśniczą
Nauczyciel, przygotowując się do prowadzenia interwencji w klasie, powinien wziąć pod uwagę motywy stosowania przemocy wobec innych. Uczniowie mogą dręczyć m.in. z następujących powodów:
- „dla zabawy” – początki przemocy (szczególnie w młodszych klasach) mogą mieć
dosyć proste przyczyny: uczniowie mogą dręczyć kogoś „dla zabawy”, „z nudów” lub dlatego, że „inni robili podobnie”. Powody te oznaczają zwykle małą świadomość sprawców, że krzywdzą kogoś, spontaniczny charakter przemocy oraz brak szczególnej premedytacji w zachowaniu, - ze względu na nierozwiązane wcześniej konflikty – agresja równorzędna, nierozstrzygnięte spory, nagromadzona niechęć pomiędzy początkowo równorzędnymi stronami mogą z czasem przerodzić się w przemoc i znęcanie, z wyraźną przewagą jednej ze stron,
- dla zdobycia akceptacji grupy – główni sprawcy przemocy są zwykle uczniami o przeciętnej
lub małej popularności w klasie, a źródłem największego uznania, jakim się cieszą, jest grupa asystentów. Dręczenie innych może być jedynym sposobem zdobycia tej akceptacji. Podobna motywacja może dotyczyć samych asystentów, którzy w grupie czują się pewniej, mają poczucie przynależności, zależy im na akceptacji głównego lidera, dlatego tak trudno może być poszczególnym asystentom zrezygnować ze stosowania przemocy i wyłamać się z tzw. stada, - dla zdobycia i utrzymania dominacji nad innymi – wielu naukowców przychyla się do zdania, że dręczenie ma najczęściej charakter agresji proaktywnej, czyli krzywdzenie ofiary jest sposobem „rządzenia innymi”, a nie krzywdzeniem dla samego krzywdzenia.
Główni sprawcy to często uczniowie dominujący o cechach przywódczych. Ten rodzaj agresji według Agaty Komendant-Brodowskiej charakteryzuje się wysokim stopniem kalkulacji, planowania, oceny konsekwencji działania przez napastnika oraz niskim natężeniem emocji. Jest to agresja „na zimno”, inicjowana przez napastnika świadomego konsekwencji swoich działań, - z powodu indywidualnych cech sprzyjających przemocy – niska empatia, impulsywność,
akceptacja przemocy, - ze względu na negatywne czynniki rodzinne – w rodzinach dzieci będących sprawcami
panuje mniej reguł zachowania, a relacje są bardziej przypadkowe i chaotyczne, kary fizyczne są częstym sposobem dyscyplinowania dziecka, rodzice przyzwalają na agresję dziecka, dziecko doświadcza lub obserwuje przemoc w domu.
Obraz autorstwa Freepik
Bibliografia: Joanna Węgrzynowska, “Profilaktyka agresji i przemocy rówieśniczej w klasie”. Ośrodek Rozwoju Edukacji 2021
0 Comments