Przewagą okresu dorosłości nad okresem wieku dziecięcego jest możliwość dokonywania szeroko rozumianego wyboru. W odróżnieniu od dzieci człowiek dorosły, po ukończeniu szkoły, wybiera sobie takie miejsca i ludzi, wśród których czuje się dobrze. Przewagą okresu dorosłości nad okresem wieku dziecięcego jest możliwość dokonywania szeroko rozumianego wyboru. Dotyczy to nie tylko okoliczności przebywania z osobami w podobnym wieku, ale również zainteresowań, poglądów, czy też dojrzałości emocjonalnej. Dzieci natomiast są zmuszone przebywać z grupą/grupami bez względu na wzajemnie odczuwany i wyrażany poziom lubienia i sympatii.
Przyczyny przemocy w szkole
Hierarchia w grupie rówieśniczej
Szkoła jest idealnym miejscem do powstawania konfliktów, walki o władzę i trenowania umiejętności przetrwania. Posiadanie władzy i możliwości realizacji zamierzonych celów wiąże się z zajmowaną przez uczniów pozycją zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz szkoły. Chodzi tutaj przede wszystkim o ustanowioną, głównie przez zachowania agresywne, dominację nad innymi. Uczniowie stosujący zachowania agresywne wobec innych uczniów posiadają tym samym większe możliwości do przejmowania kontroli i wywierania wpływu na pozostałe osoby w szkole.
Z wielu badań wynika, iż sprawcy przemocy w szkole aktywnie szukają swojej ofiary zazwyczaj wśród dzieci nielubianych przez rówieśników. Istnieje wiele czynników, które sprawiają, iż dzieci takie znajdują się w grupie ryzyka i stają się obiektem drwin, prześladowania, nękania oraz fizycznego znęcania przez sprawców przemocy.
Jak pisaliśmy we wcześniejszych wpisach dot. roli osoby poszkodowanej w procesie przemocy, powodem nielubienia przez rówieśników może być lękliwość, niepewność, impulsywność, nadaktywność, czy inność.
Niejednokrotnie dzieci nielubiane są uosobieniem tego, czego reszta grupy nie chce dostrzec w sobie – bezbronności i lęku właśnie. Kozłem ofiarnym może stać się też każdy, kto przyjmie na siebie niezadowolenie, rozczarowanie grupy: klasowy „kujon”, który realizuje niespełnione ambicje innych, „bujający w obłokach” młody romantyk, który nie podziela zainteresowań innych, jak również dziecko impulsywne, które spełnia marzenia uczniów o rozstrojeniu nauczyciela i uniknięciu lekcji.
Teoria przyciągania
Nastolatkowie, którzy wykazują zachowania agresywne i nie podporządkowują się ustalonym przez dorosłych normom i zasadom są w większym stopniu atrakcyjni i godni naśladowania dla innych. Z kolei nastolatkowie, którzy są posłuszni, ugodowi i podporządkowani woli dorosłych, są kojarzeni z dziećmi i tym samym ich popularność w grupie jest niska. Zjawisko to jest szczególnie widoczne wśród młodych ludzi, którzy zgodnie z prawidłowym etapem rozwoju, podejmują próby uniezależniania się od rodziców/opiekunów.
Teoria homofilii
Zgodnie z tą teorią, dzieci i młodzież uczą się od siebie nawzajem stosowania przemocy w oparciu o zasadę internalizacji norm i zasad ustanowionych przez uczniów agresywnych. Zgodnie z koncepcją homofilii, osoby stosujące przemoc wspólnie ze sobą przebywają i nakłaniają innych do wykazywania agresji i zastraszania słabszych. Powodem łączenia się w grupy jest w tym przypadku konieczność posiadania liczebnej przewagi nad jednostką. Prześladowca potrzebuje innych do pomocy w zastraszaniu czy też utrudnianiu ucieczki swojej ofierze. Z kolei ci, którzy przynależą do grupy utworzonej przez sprawcę, czują się silniejsi i bardziej atrakcyjni dla pozostałych rówieśników.
Świadkowie przemocy
Ogólnie uważa się, iż im więcej jest świadków przemocy, tym dłużej trwa znęcanie się. Jednakże wraz z reakcją obronną chociażby jednego ze świadków, o 50% wzrasta prawdopodobieństwo zaprzestania stosowania przemocy. Pojawia się zatem ważne pytanie – skoro tak duży wpływ na zaprzestanie przemocy ma reakcja pojedynczego świadka, to co należałoby zrobić, aby było więcej świadków reagujących na przemoc?
Propagowanie empatii
Okazało się, że na zwiększenie poziomu motywacji do reakcji na przemoc nie wpływa ani opinia nauczyciela, ani też opinia ojca lub matki. Po dokonaniu łącznej analizy opinii obydwojga rodziców, okazało się, że ich wpływ jest istotny. Szkoła nie ma jednak wpływu na postawy rodziców, a zwłaszcza obydwojga rodziców (rodzice rzadko przychodzą wspólnie do szkoły). Świadomość, iż dorośli mają niewielki wpływ na wzrost aktywności świadków przemocy w sytuacji obserwowanej przemocy, może wywołać zniechęcenie i obojętność wśród samych dorosłych. Jest to bardzo niebezpieczne zjawisko, ponieważ wzrostowi poziomu obojętności towarzyszy wzrost lęku i bezradności szykanowanych dzieci i młodzieży.
Najważniejszym czynnikiem zwiększającym skuteczność programów profilaktycznych jest więc wzajemne oddziaływanie samych uczniów (nie dorosłych). Niezwykle pomocne mogą się okazać opracowania metodyczne, warsztaty dla dzieci i młodzieży na temat związany z oczekiwaniami kolegów i koleżanek wobec nich jako obserwatorów. Podsumowując, istnieje duża szansa w zmniejszeniu przemocy/znęcania się w szkole poprzez zmianę postawy świadka przemocy z obojętnej w aktywną. Zmiana ta jest jednakże zależna od sposobu wywierania wpływu na ucznia w kontekście wzbudzania lub zwiększania poziomu empatii. Ważne jest, aby uczniowie mieli możliwość pracy nad wyobrażaniem sobie oczekiwań kolegów i koleżanek wobec nich jako obserwatorów w sytuacji doznawanej przemocy.
Ponadto, odnosząc się do wyżej wymienionych teorii przyczyn przemocy
- idealną sytuacją byłoby, gdyby osoba postawiona wysoko w hierarchii szkolnej dążyła do porozumienia i kompromisu, a tym samym poprzez modelowanie, uczyła sposobu osiągania celu bez krzywdzenia innych.
- dzieci i młodzież były angażowane w tworzenie norm i zasad współżycia społecznego w szkole po to, by były skłonne traktować je jako własne – pozwoliłoby zahamować potrzebę niepodporządkowywania się poprzez działania agresywne?
Obraz autorstwa jcomp na Freepik
0 Comments